İnternet Nasıl Çalışır? (En Çok Merak Edilen)

Ancak birçoğumuz için nasıl çalıştığı bir sır olarak kalıyor. İyi haber şu ki: Düşündüğünüz kadar karmaşık değil. Aşağıda, internetin gelişiminin kısa bir tarihini gözden geçireceğiz ve nasıl çalıştığını, temel bileşenlerini keşfedeceğiz.

İnternetin Kısa Tarihi

İnternet kavramı yarım yüzyıldan fazla bir geçmişe sahiptir:

• 1962: MIT araştırmacısı J.C.R. Licklider, birbirine bağlı bir grup bilgisayar fikrini sunarak, her bilgisayarın fiziksel olarak nerede olduğuna bakılmaksızın veri ve programları birlikte paylaşmalarını sağladı.
• 1965: MIT araştırmacıları Leonard Kleinrock ve Lawrence G. Roberts, bir telefon hattı kullanarak ülkenin dört bir yanından iki bilgisayarı birbirine bağladılar.
• 1968: İleri Savunma Araştırma Projeleri Ajansı (DARPA), öncekilerin çalışmalarını genişletti ve bilgisayarlar arasında bilgi göndermek için kullanılan ARPANET adlı bir sistem oluşturdu.
• 1969: Stanford'daki araştırmacılar, bilgisayarlarını ARPANET projesinin bir parçası olan aynı ağa bağladı.

Ve böylece ARPANET'e dayalı internet doğdu. Artık kökenlerini anladığınıza göre, nasıl çalıştığına daha yakından bakalım.

Bir Bakışta İnternet

İnternet, birbirine bağlı ve bilgi alışverişinde bulunan birçok bilgisayardan oluşur. Bu bağlantılar, “ağ” olarak bilinen şeyi kurar. İnternete bağlandığınızda, birçok bilgisayardan oluşan devasa bir ağa bağlanırsınız.

Bilgisayarlar Birbirleriyle Nasıl Konuşur?

İnternetin birbiriyle konuşan bilgisayarlar olduğunu biliyoruz, ama bunu nasıl yapıyorlar? Bilginin gönderilme ve alınma şekli karmaşık olsa da internetin arkasındaki temel yapı çok basittir:

• Bilgisayarların ve diğer cihazların adresleri vardır.
• Bilgisayarlar bu adreslerle birbirlerine bilgi gönderir ve alırlar.
• Bilgi, bilgisayarlar arasında paylaşıldığında, veri parçalarına dönüştürülür.
• Sunucu adı verilen bazı bilgisayarlar, istek üzerine diğer bilgisayarlara bilgi gönderir.

İnternetin Temel Bileşenleri

Aşağıdaki bileşenler, internetin nasıl çalıştığı anlamak için hayati öneme sahiptir:

• IP adresleri
• Protokoller
• Veri paketleri
• Ağ altyapısı
• İnternet altyapısı
• İnternet yönlendirme
• Alan adları

Her bileşeni daha ayrıntılı olarak inceleyelim.

IP Adresleri

Bilgisayarlar, internet üzerinden birbirine bağlanmak için İnternet Protokolü (IP) adreslerini kullanır. Kavramsal olarak, posta göndermek için kullandığımız adreslere benzerler.

Her bilgisayarın hangi ağa bağlı olduklarına ve ne yaptıklarına bağlı olarak bir çeşit IP adresi vardır. Örneğin, bilgisayarınızın yazıcınızdan kendisine bilgi gönderilmesine izin veren bir IP adresi olabilir. Ayrıca, internete bağlıyken kullanılan, herkese açık başka bir IP adresi de vardır.

İnternet servis sağlayıcınız (ISS) aracılığıyla internete bağlandığınızda, IP adresiniz size atanır, bilgisayarınızı ve konumunu tanımlar. Bilgisayarınızın genel IP adresi, doğru bilgilerin gönderildiğinden emin olmak için uygulamalar tarafından kullanılır.

Bazı durumlarda, bu aldığınız bilgi türünü etkileyebilir. Örneğin, Netflix belirli içerikleri yalnızca Amerika Birleşik Devletleri'nden IP adreslerine sahip bilgisayarlara gösterir. Başka bir ülkeye gittiyseniz ve Netflix'e bağlandıysanız, izlemenize izin verilen program türlerinin farklı olduğunu fark etmiş olabilirsiniz. Bunun nedeni, IP adresinizin bilgisayarınızın nerede olduğunu yansıtarak değişmiş olmasıdır.

Protokoller

Protokol, bilgisayarlar ve diğer cihazlar arasında veri iletmenin bir yoludur. Bilgisayarlar dinleyemez veya konuşamaz. Yapabilecekleri tek şey, bayt biçiminde gelen verileri işlemektir. Bunlar sadece 0 ve 1 dizileridir.

Baytları anlamanın en kolay yolu, bir lambayı kapatıp açmayı hayal etmektir. "Açık" 1 ve "kapalı" 0'dır. Bu elektrik sinyalleri ampulün yanmasına veya sönmesine neden olur. Baytlar, çok daha karmaşık düzenlemeler olmalarına karşın temelde aynı şeyi yapar.

Bir bilgisayarın kendisine başka bir bilgisayar tarafından gönderilen baytları insanların anlayabileceği bir şeye dönüştürmesinin tek yolu bir protokol kullanmaktır. Protokoller olmadan, ekranınızda göreceğiniz tek şey yüz binlerce sıfır ve bir olacaktır (bunu ekranınızda oluşturmak bile bir tür protokol gerektirecektir).

İnternet üzerinden veri göndermek için kullanılan en yaygın protokollerden bazıları şunlardır:

• Basit Posta Aktarım Protokolü (SMTP): Bu, e-posta için kullanılır.
• Köprü Metni Aktarım Protokolü (HTTP): HTTP, World Wide Web'deki (WWW) web sayfalarına bağlanmak için kullanılır.
• İletim Kontrol Protokolü (TCP): TCP, uygulamaların bir bilgisayardaki uygun programlarla çalıştırılmasına yardımcı olmak için tasarlanmış protokolleri yönlendirir.

Veri Paketleri

Veri paketleri, baytlarca verinin internette seyahat etmeden önce nasıl paketlendiğidir. Bir araya getirilmesi gereken bir şeyin parçalarını içeren normal paketlere benzerler.

Örneğin bir yatak sipariş ederseniz, mobilya firması muhtemelen size ayakları bir kutuda, başlığı farklı bir kutuda ve çerçeveyi başka bir kutuda göndermeyecektir. Tüm bileşenler tek bir pakette gönderilir. Bu, onları olması gerektiği gibi birleştirmeyi kolaylaştırır.

Ama bir yatak odası takımı sipariş ederseniz, içinde her şeyin bulunduğu devasa bir kutu alamazsınız. Büyük olasılıkla, her ana bileşen kendi başına paketlenecektir. Aksi takdirde, teslim edilmesi çok zor olurdu (kutu çok büyük olurdu).

Veri paketleri aynı şekilde çalışır. Film gibi büyük dosyaların tek bir aktarımda gönderilmesi yerine, veriler daha küçük parçalara bölünür. Bu parçalar, alıcı bilgisayar tarafından anlaşılmasını sağlayan protokoller aracılığıyla yerleştirilir. Telefonunuz, TV'niz veya dizüstü bilgisayarınız olabilecek alıcı bilgisayar, protokolü anlar ve veri paketlerini anlayabileceğiniz görüntü, metin ve sese dönüştürmek için kullanır.

İnternete bağlıyken insanları güvende tutmayı sağlayan siber güvenlik teknolojilerinin çoğu, veri paketlerini inceleyerek çalışır. Güvenlik duvarları gibi araçlar, veri paketindeki bilgileri okuyabilir ve kötü amaçlı olup olmadığını söyleyebilir.

Ağ Altyapısı

Ağ altyapısı, ağların veri iletmek için kullandığı fiziksel cihazları ifade eder. Internet servis sağlayıcınız (ISS) tarafından kurulan bir ağ söz konusu olduğunda, aşağıdaki adımlar verilerin ağ altyapısı üzerinden nasıl aktığını açıklar. Örnek olarak Netflix'teki bir filmi kullanacağız ve ağın fiber optik kablodan oluştuğunu varsayacağız.

1. Netflix tarafından işletilen bir sunucuda bulunan film, bir modeme gönderilir.
2. Modem, film verilerini fiber optik hatlar üzerinden gönderir, burada ışık cam tüplerin duvarlarından yansıdıkça hareket eder.
3. İnternet servis sağlayıcınızın (ISS) kendi modem havuzu vardır ve hesabınıza karşılık gelen, filmin verilerini alır.
4. Veri; bilgisayarınıza, TV'ye veya başka bir cihaza yönlendirildiğini tanımlamaya yarayan ve bağlantı noktası numaralarını düzenleyen bir bağlantı noktası sunucusuna gönderilir.
5. Filmin veri paketleri, verileri birbirine ileten fiziksel cihazlar olan yönlendiricilerden geçer.
6. Filmin veri paketleri, sonunda yerel alan ağınıza (LAN) yönlendirilir.
7. Paketler daha sonra, protokolleri kullanarak verilerin kodunu çözen, ekranınızda size gösteren ve onunla birlikte gelen sesi çalan bilgisayarınıza gider.

Bazen bir şeyler ters gider, ses aynı hizada olmaz veya video donar. Bunun nedeni, sürecin bir noktasında, verilerin ağ altyapısının bir öğesi veya verileri gönderen/alan yazılım tarafından yanlış kullanılmasıdır.

İnternet Altyapısı

İnternetin altyapısı, Ağ Servis Sağlayıcıları (NSP) tarafından oluşturulur ve desteklenir. “Altyapı” ile internet üzerinden veri taşıyan fiziksel bileşenleri kastediyoruz. Örneğin, veriyi alıp başka bir yere gönderen çekirdek yönlendiriciler ve veri taşıyan fiber optik kablolar bunlara dahildir.

Ağ servis sağlayıcıları bu temel bileşenleri kurarak internet servis sağlayıcılarının bunlara bağlanmasına izin verir. İnternet servis sağlayıcıları daha sonra insanlara ve işletmelere internet hizmeti sağlar.

Bazı popüler Ağ Servis Sağlayıcıları şunlardır:

• CenturyLink
• AT&T
• Sprint
• Verizon Business
• Deutsche Telekom
• China Telecom

Not: Türk Telekom hem ağ servis sağlayıcısıdır hem internet servis sağlayıcısıdır. Fakat dünya çapında bir popülerliğe sahip değildir.

Başlıca İnternet Servis Sağlayıcıları şunlardır:

• AT&T
• Comcast Xfinity
• Verizon
• Charter
• Time Warner Cable

İnternet Yönlendirme

Verilerin internet üzerinden doğru yere gönderilebilmesi için her veri paketinin nereye gideceğini söyleyen yönlendirme bilgileri vardır. Bu sayede internetteki veriler postaneden gönderdiğiniz postaya benzer. Her veri paketi, nereye gönderilmesi gerektiğini söyleyen bilgilere sahiptir. Bir yönlendirici verileri alır, nereye gitmesi gerektiğini söyleyen bilgileri okur ve oraya gönderir.

Veriler bir yönlendiriciden diğerine her gittiğinde buna "atlama" denir. Sonunda, veriler bilgisayarınıza veya başka bir cihaza atlar.

Alan Adları

Açıkçası, Google veya Zoom gibi bir web sitesine bağlandığınızda, verileri sağlayan bilgisayarın IP adresini yazmazsınız. Örneğin, Google'ın genel IP adreslerinden biri 8.8.8.8'dir. Bu sayı nispeten basit olsa da IP adreslerini ezberlemek genellikle çok daha zordur.

Peki IP adresini bilmiyorsanız, web sitesinin veri ve hizmetlerinin bulunduğu sunucuya nasıl bağlanacaksınız? Alan adları ve alan adı sunucuları burada devreye girer.

Alan adı, tarayıcınıza "Google.com", "Yahoo.com" veya "Facebook.com" gibi yazdığınız şeydir. Alan adları genellikle iki bölümden oluşur: Üst düzey alan (TLD) ve ikinci düzey alan (2LD). TLD, ".com", ".gov" ya da ".edu" gibi noktadan sonraki kısmı içerir.

Belirli TLDlerin kullanımına ilişkin kurallar ve düzenlemeler vardır. Örneğin, ".gov" genellikle devlet kurumları için ayrılmıştır. Bazı TLDler ülkeye özgüdür. Örneğin, Kanada merkezli web siteleri için ".ca" veya Almanya merkezli web siteleri için ".de" kullanılır.

2LDler, bir alan adında noktadan önce gelir. Örneğin, “Google.com” alan adındaki “Google” kısmı 2LD'dir. Kullanımda olmadığı sürece istediğiniz şekilde 2LD oluşturabilirsiniz.

Bir alan adı hizmeti, tüm alan adlarının ve IP adreslerinin bir tablosunu alır. Ardından yazdıklarınızı alır, veri tabanında arar ve IP adresini bulur. Bu, istediğiniz siteye bağlanmanızı sağlar.

İnternet ve World Wide Web

İnterneti, World Wide Web veya kısaca “web” ile karıştırmak kolaydır. Ama ikisi farklı şeylerdir. Yukarıda açıklandığı gibi internet, birbirine bağlı ve birbirleriyle bilgi alışverişinde bulunan bir bilgisayar ağıdır.

Veri göndermek ve almak için interneti kullanan web sitelerinin koleksiyonuna World Wide Web (WWW) denir. Başka bir deyişle, World Wide Web, verilerini iletmek için interneti kullanır. Hayatta kalabilmesi için internete ihtiyacı vardır. Ancak tüm web siteleri yok olsaydı, internet hala var olurdu.

Özetle İnternet

İnterneti 3 maddede özetleyelim:

• İnternet, birbiriyle bilgi alışverişinde bulunan çok sayıda bilgisayarın birbirine bağlanmasıdır. Protokoller, aralarındaki iletişimi kolaylaştırmak, iletimlerin gönderilmesini ve alıcı bilgisayarların verileri anlayabilmesini sağlamak için kullanılır.
• Bu veriler, yönlendiriciler kullanılarak A noktasından B noktasına gönderilen veri paketlerinde düzenlenir. Verilerin doğru hedefe ulaştığından emin olmak için bilgisayarların ve diğer cihazların, verilerin gönderildiği IP adresleri vardır.
• Veriler, Google.com ve Facebook.com gibi alan adlarına sahip web sitelerine veya web sitelerinden gönderilir. Bir alan adı hizmeti, IP adreslerinin doğru alan adlarıyla ilişkilendirilmesini sağlar.